Ως ταυτόχρονα εκπαιδευτής στρατιωτικών δυνάμεων, προμηθευτής όπλων και πάροχος ανθρωπιστικής βοήθειας, η Βρετανία είναι βαθιά συνδεδεμένη με την περιοχή με τρόπους που αμφισβητούν τις δικές της πολιτικές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο. Πρόσφατες αναφορές αποκαλύπτουν ότι βρετανικά στρατεύματα εκπαιδεύουν ενεργά τις ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου (LAF), ενώ οι πωλήσεις όπλων του Ηνωμένου Βασιλείου στο Ισραήλ συνεχίζονται και το Ηνωμένο Βασίλειο παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους στη Γάζα - πολλοί από τους οποίους πλήττονται από τα ίδια τα όπλα που το Ηνωμένο Βασίλειο έχει εγκρίνει. Αυτή η παράδοξη εμπλοκή υπογραμμίζει την ηθική και πολιτική πολυπλοκότητα που αντιμετωπίζει η Βρετανία κατά την πλοήγηση των συμφερόντων της στην περιοχή.
Βρετανική στρατιωτική εκπαίδευση στο Λίβανο
Στο Λίβανο, τα βρετανικά στρατεύματα διαδραματίζουν σημαντικό, αν και συχνά χαμηλού προφίλ, ρόλο. Το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετέχει εδώ και χρόνια στην εκπαίδευση λιβανέζικων δυνάμεων, ελπίζοντας να ενισχύσει τον στρατό της χώρας ως αντίβαρο στη Χεζμπολάχ, την υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή που κατέχει σημαντική δύναμη στις νότιες περιοχές της χώρας. Παρά την κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, ο υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου Τζον Χίλι επιβεβαίωσε ότι οι βρετανικές δυνάμεις δεν θα αποσυρθούν και θα συνεχίσουν τη συμβουλευτική τους αποστολή.
Αυτή η εκπαιδευτική αποστολή περιλαμβάνει τον εξοπλισμό και τη συμβουλευτική υποστήριξη των λιβανέζικων δυνάμεων σχετικά με τον τρόπο αποτροπής των αψιμαχιών με ρουκέτες κατά μήκος των ασταθών νότιων συνόρων με το Ισραήλ, όπου οι συγκρούσεις μεταξύ της Χεζμπολάχ και των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας (IDF) έχουν ενταθεί από τον Οκτώβριο του 2023.
Ο πρεσβευτής του Λιβάνου στο Ηνωμένο Βασίλειο, Ραμί Μορτάντα, επαίνεσε τη Βρετανία για τον ρόλο της στη διατήρηση της σταθερότητας, υπογραμμίζοντας τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου σε ένα σύστημα «παρατηρητηρίων» κατά μήκος των νότιων συνόρων του Λιβάνου - ένα σύστημα που αναπτύχθηκε αρχικά για την καταπολέμηση των διεισδύσεων του Ισλαμικού Κράτους από τη Συρία. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή είναι γεμάτη κινδύνους, καθώς ο στρατός του Λιβάνου κινδυνεύει να εμπλακεί σε μια ευρύτερη σύγκρουση, με τη Χεζμπολάχ να βρίσκεται συχνά σε αντιπαράθεση με τις ισραηλινές δυνάμεις.
Η εμπλοκή του Ηνωμένου Βασιλείου στον Λίβανο, με στόχο την προώθηση της περιφερειακής σταθερότητας, δεν είναι χωρίς κινδύνους. Με την ενίσχυση της LAF, η Βρετανία στοχεύει να μειώσει την επιρροή της Χεζμπολάχ και να περιορίσει τη διάχυση της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς στη Γάζα. Ωστόσο, οι ίδιες οι δυνάμεις που εκπαιδεύει το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιθανό να βρεθούν σε άμεση εμπλοκή με τις ισραηλινές δυνάμεις, μια εξέλιξη που θα μπορούσε να παρασύρει το Ηνωμένο Βασίλειο σε βαθύτερα ηθικά και στρατηγικά διλήμματα.
Πωλήσεις βρετανικών όπλων στο Ισραήλ
Ταυτόχρονα, το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει ένας από τους κρίσιμους εμπορικούς εταίρους του Ισραήλ στον τομέα του στρατιωτικού εμπορίου, παρά τις διεθνείς και εγχώριες επικρίσεις. Μόνο το 2023, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ενέκρινε άδειες εξαγωγής όπλων αξίας 42 εκατομμυρίων λιρών στο Ισραήλ. Ωστόσο, το ποσό αυτό μειώθηκε σε 18 εκατομμύρια λίρες το 2024, εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών για τη χρήση εξοπλισμού βρετανικής κατασκευής στις συγκρούσεις Ισραήλ-Χαμάς και Ισραήλ-Χεζμπολάχ. Βρετανικά εξαρτήματα για αεροσκάφη, συστήματα στόχευσης και μη επανδρωμένα αεροσκάφη αποτελούν εδώ και καιρό μέρος του στρατιωτικού μηχανισμού του Ισραήλ, με φόβους ότι αυτά δεν θα πρέπει να αποκλείεται να χρησιμοποιηθούν για την παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Το εμπόριο είναι επίσης αμφίδρομο. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η πρόσφατη πώληση του “έξυπνου τυφεκίου” - Smart Shooter - ισραηλινής κατασκευής, το οποίο προμηθεύτηκε ο βρετανικός στρατός στα μέσα του 2024. Αυτό το σύστημα στόχευσης ακριβείας, που έχει σχεδιαστεί για να βελτιώσει την ακρίβεια των στρατιωτών στη μάχη, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση απειλών από μη επανδρωμένα αεροσκάφη, αλλά εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με το αν το σύστημα «δοκιμάστηκε» ποτέ από τον ισραηλινό στρατό στη Γάζα και τα παλαιστινιακά εδάφη.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ο υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμμι ανακοίνωσε την αναστολή 30 αδειών εξαγωγής όπλων προς το Ισραήλ, επικαλούμενος ανησυχίες ότι τα όπλα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη «διάπραξη ή τη διευκόλυνση σοβαρής παραβίασης του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου». Ωστόσο, η αναστολή αυτή επηρεάζει μόνο ένα κλάσμα των 350 αδειών που ισχύουν, και η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου συνεχίζει να χορηγεί άδειες για στρατιωτικό εξοπλισμό που, αν και δεν χρησιμοποιείται άμεσα στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς, εξακολουθεί να υποστηρίζει την ευρύτερη στρατιωτική υποδομή του Ισραήλ.
Οι επικριτές, συμπεριλαμβανομένων βουλευτών των Εργατικών, του Εθνικού Κόμματος της Σκωτίας (SNP) και ομάδων πίεσης όπως η Εκστρατεία κατά του Εμπορίου Όπλων, έχουν ζητήσει ένα γενικό εμπάργκο όπλων στο Ισραήλ. Υποστηρίζουν ότι οποιαδήποτε στρατιωτική βοήθεια προς το Ισραήλ τροφοδοτεί έμμεσα τον κύκλο της βίας, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες μη στρατιωτικές περιοχές όπως η Γάζα. Παρά τις ανησυχίες αυτές, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου υποστηρίζει ότι διαθέτει ένα από τα πιο ισχυρά καθεστώτα αδειοδότησης όπλων στον κόσμο και επιμένει ότι το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του από εξωτερικές απειλές, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ και της Χαμάς.
Ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα
Ίσως το πιο αντιφατικό είναι το γεγονός ότι, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο προμηθεύει όπλα στο Ισραήλ, παρέχει ταυτόχρονα κρίσιμη ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, μια περιοχή που καταστρέφεται από αεροπορικές επιδρομές και χερσαίες επιθέσεις. Η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία (RAF) έχει πραγματοποιήσει 11 ρίψεις από αέρος από τον Μάρτιο του 2024, παραδίδοντας πάνω από 100 τόνους βασικών προμηθειών, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, νερού και ιατρικής βοήθειας, στους αμάχους που έχουν παγιδευτεί στη σύγκρουση. Οι ανθρωπιστικές προσπάθειες του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν γίνει σε συντονισμό με την Ιορδανία και άλλους διεθνείς εταίρους, ενώ το βρετανικό στρατιωτικό προσωπικό διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διασφάλιση ότι η βοήθεια φτάνει στους πιο ευάλωτους χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλειά τους.
Ωστόσο, η διανομή της βοήθειας στη Γάζα είναι εγγενώς γεμάτη κινδύνους. Ο συνεχιζόμενος ισραηλινός βομβαρδισμός της περιοχής έχει καταστήσει δύσκολη τη διασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης των ανθρωπιστικών αυτοκινητοπομπών, και τα βρετανικής κατασκευής όπλα που χρησιμοποιούνται από το Ισραήλ ενδέχεται να έχουν συμβάλει στην καταστροφή που οι προσπάθειες βοήθειας του Ηνωμένου Βασιλείου στοχεύουν να ανακουφίσουν. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε ένα δυσάρεστο ερώτημα: μπορεί το Ηνωμένο Βασίλειο να παίξει πραγματικά το ρόλο του προμηθευτή όπλων και του ανθρωπιστικού σωτήρα σε μια σύγκρουση όπου τα όρια μεταξύ στρατιωτικών στόχων και απωλειών μεταξύ αμάχων είναι τόσο δυσδιάκριτα;
Ηθικές και πολιτικές αντιφάσεις
Η εμπλοκή του Ηνωμένου Βασιλείου στην περιοχή χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις που είναι δύσκολο να αγνοηθούν. Από τη μία πλευρά, η Βρετανία προβάλλεται ως “δύναμη του καλού”, παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους στη Γάζα και εκπαιδεύοντας τις δυνάμεις του Λιβάνου για να βοηθήσει στην αποτροπή ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Από την άλλη πλευρά, συνεχίζει να εγκρίνει τις πωλήσεις όπλων στο Ισραήλ, μια χώρα της οποίας οι στρατιωτικές ενέργειες έχουν προκαλέσει ευρεία καταδίκη για την πρόκληση απωλειών μεταξύ των αμάχων τόσο στη Γάζα όσο και στο Λίβανο.
Σε περίπτωση που η Χεζμπολάχ προκαλέσει έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας με το Ισραήλ, το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να δει τις στρατιωτικές δυνάμεις που εκπαιδεύει να πολεμούν εναντίον ενός από τους σημαντικότερους εταίρους του στο εμπόριο όπλων.
Μια πορεία προς τα εμπρός
Οι ενέργειες του Ηνωμένου Βασιλείου στη σύγκρουση Ισραήλ-Λιβάνου-Γάζας αντικατοπτρίζουν τις ευρύτερες εντάσεις στην εξωτερική πολιτική του - εξισορρόπηση των ανθρωπιστικών ανησυχιών με τα στρατηγικά στρατιωτικά και οικονομικά συμφέροντα. Αν και είναι δύσκολο να διαφωνήσει κανείς με την αναγκαιότητα της παροχής βοήθειας στους αμάχους της Γάζας ή ακόμη και -κάποιοι θα έλεγαν- της ενίσχυσης των στρατιωτικών δυνατοτήτων του Λιβάνου, οι πωλήσεις όπλων της Βρετανίας στο Ισραήλ περιπλέκουν την ηθική της θέση στην περιοχή.
Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο επιδιώκει να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, πρέπει να αντιμετωπίσει αυτές τις αντιφάσεις κατά μέτωπο, υπογραμμίζουν οι αναλυτές. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται την επανεξέταση της πολιτικής του για τις εξαγωγές όπλων, ιδίως σε ζώνες συγκρούσεων όπου διακυβεύονται ζωές αμάχων. Εξίσου, το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να διασφαλίσει ότι οι προσπάθειες ανθρωπιστικής βοήθειας που καταβάλλει δεν υπονομεύονται από τα ίδια τα όπλα που προμηθεύει στην περιοχή, τονίζουν οι ίδιοι αναλυτές.
Καθώς η σύγκρουση συνεχίζει να κλιμακώνεται, οι ενέργειες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα διαμορφώσουν μόνο το μέλλον της Μέσης Ανατολής αλλά και τη δική του θέση στην παγκόσμια σκηνή ως υποστηρικτή της ειρήνης, της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Φωτ- Ακτιβιστές για την ειρήνη διαδηλώνουν κατά της κλιμακούμενης κρίσης στη Μέση Ανατολή έξω από τη βρετανική στρατιωτική βάση της RAF στο Ακρωτήρι στην Κύπρο, κοντά στην πόλη της Λεμεσού, Κύπρος 29 Σεπτεμβρίου 2024 (REUTERS/Elias Marcou).
