08.04.2013 | 14:15

Προτεραιότητα η καινοτομία

Συντάκτρια: Κυριακή Κατσάκη

Κατηγορία: Απόψεις

Γράφει ο Γραβάνης Αχιλλέας

Η διεθνής εμπειρία αναδεικνύει την πολλαπλασιαστική δύναμη της επιστημονικής έρευνας και της καινοτομίας (Ε&Τ) στην οικονομική ανάπτυξη. Σήμερα παρά ποτέ χρειάζεται μια νέα αναπτυξιακή πολιτική που θα στοχεύει στην ενίσχυση και επέκταση του οικοσυστήματος της Ε&Τ που αποτελείται από το κράτος, τους δημόσιους φορείς που παράγουν Ε&Τ (Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα - ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα - ΕΚ) και βέβαια τις επιχειρήσεις. Η νέα αναπτυξιακή πολιτική θα πρέπει να θέσει την Ε&Τ ως «εθνική προτεραιότητα». Σε αντίθεση με την επικρατούσα εντύπωση, η χώρα διαθέτει θυλάκους διεθνούς τεχνολογικής αριστείας και αξιολογότατο επιστημονικό προσωπικό στα ΑΕΙ και ΕΚ της (12.000 έμπειροι ερευνητές).

Σημαντικό μέρος της παραγόμενης νέας γνώσης από τα ελληνικά ΑΕΙ και ΕΚ είναι ποιοτικό και διεθνώς ανταγωνιστικό: το 1,13% των ελληνικών δημοσιεύσεων γίνεται δεκτό στο 1% των κορυφαίων επιστημονικών περιοδικών («Nature», 492:326, 2012). Τα αντίστοιχα ποσοστά για τις προηγμένες επιστημονικά χώρες είναι 1,22% Σουηδία, 1,19% ΗΠΑ, 0,99% Γαλλία, ενώ για τις συγκρινόμενες με την Ελλάδα χώρες 1,10% Ιρλανδία, 0,86% Πορτογαλία, 0,79% Πολωνία. Επιστήμονες που εργάζονται στην Ελλάδα συμμετείχαν σε 1.776 εγκεκριμένα ερευνητικά ευρωπαϊκά προγράμματα, εξασφαλίζοντας 720 εκατομμύρια ευρώ από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα FP7. Είναι εντυπωσιακό ότι μεταξύ των πρώτων 20 ευρωπαϊκών Ερευνητικών Κέντρων σε χρηματοδοτήσεις από την Ευρώπη, δύο είναι ελληνικά, το ΙΤΕ 12ο και το ΕΚΕΤΑ 18ο (4th Monitoring Report FP7, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2010).

Δυστυχώς η οικονομία της χώρας δεν επωφελείται από αυτόν τον επιστημονικό πλούτο. Η εξαιρετική νέα γνώση που παράγεται στην Ελλάδα δεν μεταφράζεται σε καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, δεν ενσωματώνεται στην οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα. Η Ελλάδα καταθέτει μόνο δέκα αιτήσεις για πατέντες ανά εκατομμύριο κατοίκους, όταν οι αντίστοιχες επιδόσεις για την Ελβετία είναι 419, για τη Δανία 283 ή για τη Σουηδία 259 (European Patent Office 2010). Στη χώρα μας οι «μέτοχοι» της Ε&Τ δεν «συνομιλούν», δεν συνεργάζονται. Οι ιδεοληπτικές στρεβλώσεις στα ΑΕΙ μας τα έχουν απομονώσει από τον ιδιωτικό τομέα και την παραγωγική διαδικασία, ενώ ο ιδιωτικός τομέας, πλην φωτεινών εξαιρέσεων, έζησε τα προηγούμενα χρόνια ως κρατικοδίαιτος, μεταπρατικός και επιδοματικός.

Δέκα παρεμβάσεις στην Ε&Τ με στόχο την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής βάσης θα ήταν:

Κράτος: 1) Εθνική προτεραιότητα, η κοινωνία - οικονομία της έντασης γνώσης: στελέχωση και αναβάθμιση της Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) σε υφυπουργείο (ακούγεται η υποβάθμισή της σε διεύθυνση του υπουργείου Παιδείας). Εξαίρεση από τις περικοπές στον δημόσιο τομέα της χρηματοδότησης των ΑΕΙ - ΕΚ και της Ε&Τ. 2) Αυτονομία στη λειτουργία των Ερευνητικών Κέντρων, με προώθηση της αριστείας: ακούγεται η «σοβιετοποίησή» τους κάτω από μια δυσκίνητη κεντρική διοίκηση όλων των ΕΚ. 3) Κίνητρα στο ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό Ε&Τ: κατάργηση του μισθολογικού πλαφόν τους, εφόσον προσελκύουν ερευνητικές χρηματοδοτήσεις εκτός Δημοσίου. Η έννοια της καινοτόμου επιχειρηματικότητας να ενσωματωθεί ουσιαστικότερα και νωρίτερα στην εκπαίδευση. 4) Πλήρης απαλλαγή από τον φόρο για αγορά εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας, αφαίρεση από τη φορολογητέα ύλη των επενδύσεων Ε&Τ. 5) Υποστήριξη μέσα από τον νέο αναπτυξιακό νόμο της δημιουργίας δικτύων έντασης γνώσης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα: χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ των άυλων επενδυτικών δαπανών μεταφοράς και διάχυσης τεχνογνωσίας.

Δημόσιοι φορείς Ε&Τ (ΑΕΙ - ΕΚ): 6) Επιτάχυνση των διαδικασιών ίδρυσης των Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) των ΑΕΙ, σύμφωνα με τον Ν. 4009 που διευκολύνει την επικοινωνία τους με τον ιδιωτικό τομέα και την οικονομική και διοικητική διαχείριση της περιουσίας τους. Προώθηση κοινών start-up καινοτόμων εταιρειών και υποδομών διασύνδεσης και προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας. 7) Εξωστρέφεια: ανταγωνιστική διεθνής παρουσία στην εκτέλεση ερευνητικών προγραμμάτων για λογαριασμό του διεθνούς ιδιωτικού τομέα (out-sourcing). Οι ευκαιρίες πληθαίνουν διαρκώς μετά την παρατηρούμενη ελάττωση της in-house παραγωγής καινοτομίας των μεγάλων εταιρειών: τους κοστίζει σε προσωρινής χρήσης εξοπλισμό και προσωπικό και προτιμούν την ανάθεσή της στους «επαγγελματίες» Ε&Τ, στους ακαδημαϊκούς («Nature», 492:143, 2012).

Ιδιωτικοί φορείς Ε&Τ: 8) Εμπιστοσύνη στους εγχώριους πόλους αριστείας Ε&Τ: αλλαγή επενδυτικής νοοτροπίας: οι δυνατότητες της αρπαχτής είναι πλέον περιορισμένες. 9) Συμμετοχή στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Horizon 2020, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), και στα δίκτυα ερευνητικών υποδομών μέσω συνεργασιών τους με τα ΑΕΙ και ΕΚ, για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και τον εκσυγχρονισμό του τεχνολογικού τους εξοπλισμού. 10) Προώθηση των εταιρικών συνεργασιών (clusters) για τον περιορισμό του επενδυτικού ρίσκου (risk sharing).

Ο Αχιλλέας Γραβάνης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, είναι πρόεδρος του ΤΕΣ Βιοεπιστημών στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας & Τεχνολογίας

Ακολουθήστε το limnosfm100.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Μοιραστείτε το