Ένα από δεκάδες σημαντικά σημεία αναφοράς της Λήμνου, η περίφημη Στήλη των Καμινίων, το αρχαιολογικό εύρημα που φωτίζει την κατανόηση της ετρουσκικής γραφής, και που όπως είναι γνωστό φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στάθηκε αφετηρία για το τελευταίο μυθιστόρημα του δημοσιογράφου και συγγραφέα Κώστα Στοφόρου με τίτλο: «Η χαμένη Στήλη των Ετρούσκων»
Πρόκειται για ένα έργο το οποίο αφηγείται μια περιπέτεια για παιδιά και εφήβους, καθώς το βιβλίο, εντάσσεται στην εφηβική βιβλιογραφία, αλλά ταυτόχρονα, αναδεικνύει τον πολιτισμικό πλούτο της Λήμνου και τη «μαγεία» που αποπνέει το νησί!
Για το βιβλίο αυτό,η Κατερίνα Ζαμαρία, έγραψε:
Ιστορικό μυθιστόρημα ή αστυνομική περιπέτεια; Αυτό αναρωτιέμαι κάθε φορά που διαβάζω ένα από τα βιβλία του Κώστα Στοφόρου.
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα, μεταξύ άλλων, προϋποθέτει ενδελεχή έρευνα και μελέτη από την πλευρά του συγγραφέα.
Από την άλλη, μια αστυνομική περιπέτεια προϋποθέτει μυστήριο και διαρκείς ανατροπές. Το ίδιο δίλημμα επανέρχεται στο καινούργιο του βιβλίο, Η χαμένη στήλη των Ετρούσκων: Περιπέτεια στη Λήμνο, το ένατο της σειράς που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος.
Πρωταγωνιστεί και εδώ η ομάδα των παιδιών που συναντήσαμε στην πρώτη ιστορία, μια ομάδα που –από βιβλίο σε βιβλίο– μεγαλώνει ηλικιακά, γεγονός που τη φέρνει αντιμέτωπη, εκτός από τις εξωτερικές, και με τις εσωτερικές προκλήσεις, τις συναισθηματικές ανατροπές αλλά και την ανακάλυψη του εαυτού τους, καθώς εξελίσσονται από παιδιά σε έφηβους.
Καλοκαίρι. Η παρέα είναι χωρισμένη, αφού άλλοι προτίμησαν τη Λήμνο κι άλλοι τη Σαμοθράκη. Όσοι διάλεξαν τη Λήμνο θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια παγίδα περίτεχνα στημένη, που σχετίζεται με την περίφημη Στήλη Λήμνου, γνωστή και ως Στήλη Καμινίων, αρχαίο τεχνούργημα που βρέθηκε στο νησί και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά μυστήρια της Ελλάδας.
Ανακαλύφθηκε το 1885 σε έναν μικρό οικισμό και από τότε έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις μεταξύ ιστορικών και αρχαιολόγων. Η στήλη χρονολογείται περίπου στον 6ο αιώνα π.Χ. και, λόγω της επιγραφής της, που είναι ένα από τα λίγα παραδείγματα της λημνιακής γλώσσας, δείχνει δεσμούς με την ετρουσκική γλώσσα.
Η σημασία της δεν έγκειται μόνο στη συμβολή της στην κατανόηση των αρχαίων γλωσσών, αλλά και στις συνέπειές της για τη μετανάστευση και την αλληλεπίδραση των πρώιμων πολιτισμών στη Μεσόγειο. Οι συνδέσεις μεταξύ της λημνιακής και της ετρουσκικής γλώσσας υποδηλώνουν ότι αυτοί οι αρχαίοι λαοί δεν ήταν απομονωμένοι, αλλά μάλλον μέρος ενός δικτύου εμπορικών και πολιτιστικών ανταλλαγών που εκτείνονταν σε όλη τη Μεσόγειο, και μάλιστα πολύ πριν από την κλασική εποχή.
Σασπένς, γρήγορες εναλλαγές, κλίμα μυστηρίου, ευθύγραμμη παράθεση γεγονότων που εναλλάσσεται με αναδρομές στο παρελθόν, έτσι ώστε να φωτιστούν τα κίνητρα των πράξεων των πρωταγωνιστών.
Όπως και στα υπόλοιπα βιβλία της σειράς, κυρίαρχος πρωταγωνιστής είναι ο τόπος. Και εδώ η Ιστορία συνυφαίνεται με την περιπέτεια. Ο εγκιβωτισμός των πληροφοριών, συχνά άγνωστων στους πολλούς, που παραθέτει –και που μαρτυρούν την ενδελεχή έρευνα και μελέτη που έχει προηγηθεί– λειτουργούν ως αφορμή εξοικείωσης με την Ιστορία. Όχι μόνο τόπων μικρότερων και λιγότερων γνωστών, αλλά και γεγονότων που δύσκολα θα βρει κάποιος στα σχολικά εγχειρίδια.
Η παρέα των παιδιών, που εμπλουτίζεται κάθε φορά με νέα πρόσωπα, είναι μια ομάδα με ετερόκλητα ενδιαφέροντα και διαφορετικούς χαρακτήρες. Κοινό τους σημείο η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη στην αντιμετώπιση των προβλημάτων με τα οποία έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά. Τα πρόσωπά τους αποδίδονται με αληθοφάνεια και ρεαλισμό. Από τον τρόπο που μιλούν ως τον τρόπο που τσακώνονται, συμφιλιώνονται, ερωτεύονται, ζηλεύουν, ο Στοφόρος καταφέρνει να δημιουργήσει πραγματικούς πρωταγωνιστές και όχι χάρτινους ήρωες.
Μαζί με τα παιδιά, συμπρωταγωνιστικό ρόλο έχουν οι ενήλικες. Στη Χαμένη στήλη των Ετρούσκων η παρουσία των γονιών έχει περιοριστεί κατά πολύ, δεδομένου ότι τα παιδιά βρίσκονται σε μια ηλικία που αυτό δε συνιστά πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά, οι χαρακτήρες των ενήλικων προσώπων του Στοφόρου κινούνται σε ένα δίπολο: από τη μία εκείνοι που αποδίδονται ως άνθρωποι καθημερινοί, με προβλήματα και προβληματισμούς, με ισχυρό αξιακό κώδικα, όπως ο αστυνόμος Παπαγεωργίου, και από την άλλη οι «κακοί», όπως ο Κάρελ Βίντερ ή ο Κλάους Τόρε, μέσω των οποίων ο συγγραφέας θίγει μείζονα κοινωνικά προβλήματα.
Η αφήγηση ακολουθεί κινηματογραφικούς ρυθμούς. Σασπένς, γρήγορες εναλλαγές, κλίμα μυστηρίου, ευθύγραμμη παράθεση γεγονότων που εναλλάσσεται με αναδρομές στο παρελθόν, έτσι ώστε να φωτιστούν τα κίνητρα των πράξεων των πρωταγωνιστών. Στίχοι τραγουδιών, αναφορές σε ταινίες ή βιβλία, σχόλια για την περιρρέουσα κοινωνική πραγματικότητα, δημιουργούν ένα ενδιαφέρον περικείμενο προσανατολισμού μέσα στο έργο.
Το βιβλίο –όπως και όλα τα βιβλία της σειράς– αποτίει φόρο τιμής στον τόπο όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Ο Στοφόρος παίρνει αφορμή από την ιδιαίτερη ιστορία κάθε τόπου και τη μετατρέπει σε μυθοπλασία, δημιουργώντας, κατά τη Μαρίζα Ντε Κάστρο, ένα έργο «ιστορικής και αστυνομικής πατριδογνωσίας». Τα ιστορικά πρόσωπα συμπλέκονται με τους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες, το παρόν συμπλέκεται με το παρελθόν, το ίδιο και ο τόπος δράσης. Ο συγγραφέας εξισορροπεί με ευρηματικό τρόπο την παράθεση των ιστορικών πληροφοριών με την πλοκή, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μην κουράζουν ή να μην υπονομεύουν την αφήγηση, αλλά να γίνονται (κατ’ εφαρμογή της πυραμίδας του Freytag) στοιχεία της δέσης της ιστορίας. Την ίδια στιγμή, ο τόπος δράσης παρουσιάζεται πολυμορφικά. Πληροφορίες γεωγραφικού χαρακτήρα, πληροφορίες πολιτισμικές για τα έθιμα, τις συνήθειες, την ντοπιολαλιά, ακόμα και την παραδοσιακή κουζίνα.
Στις αρετές του βιβλίου εγγράφεται και το ότι δεν προσπαθεί να «στρογγυλέψει» τα πράγματα, πως παίρνει θέση, πως υπάρχει μια σαφής πολιτική διάσταση – με την ευρύτερη έννοια του όρου. Θίγει δύσκολα θέματα του παρόντος και του παρελθόντος, όπως η καταστροφή της φύσης, η αρπαγή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, η αρχαιοκαπηλία, η διαπλοκή της πολιτικής εξουσίας με επιχειρηματικά συμφέροντα ή με τη δικαιοσύνη, ο ρόλος των δημοσιογράφων… Έτσι, δίνεται η ευκαιρία να εξοικειωθούν οι νεαροί αναγνώστες με αρκετά μεγάλη γκάμα θεμάτων και να καλλιεργηθεί η πολιτική/κοινωνική συνείδησή τους. Παρενθετικά να επισημανθεί πως, αν θέλουμε να αγαπήσουν τα παιδιά την Ιστορία, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε στην εκπαίδευση βιβλία σαν του Στοφόρου, που καλλιεργεί τη γνώση μέσα από την περιπέτεια, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει ζητήματα αξιακού χαρακτήρα.
Στο αρχικό ερώτημα, λοιπόν, η απάντηση θα μπορούσε να είναι πως το βιβλίο είναι ένα περιπετειώδες κοινωνικό μυθιστόρημα με αναφορές στην Ιστορία, αν και η κατηγοριοποίηση ενός βιβλίου δεν καθορίζει την αξία του. Εν προκειμένω, έχουμε ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, καθώς αξιοποιεί στο μέγιστο δύο βασικά στοιχεία-προϋποθέσεις, που το καθιστούν ενδιαφέρον: μια υπόθεση συναρπαστική και ήρωες που προσελκύουν το ενδιαφέρον τού, κατά γενική ομολογία, ιδιαίτερου εφηβικού/νεανικού αναγνωστικού κοινού.
Η χαμένη στήλη των Ετρούσκων
Περιπέτεια στη Λήμνο
Κώστας Στοφόρος
Κέδρος
192 σελ.
