Οι αναπτυξιολόγοι αναγνωρίζουν ότι οι βιολογικοί παράγοντες, τα έμφυτα δηλαδή χαρακτηριστικά του ανθρώπου παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της ομιλίας. Δίνουν έμφαση όμως στην ταυτότητα της γλώσσας ως κοινωνική διαδικασία και τονίζουν πως το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον επηρεάζει την πραγμάτωση αυτής της ανάπτυξης, δηλαδή η κοινωνικό-οικονομική κατάσταση της οικογένειας, η εθνικότητα, η αλληλεπίδραση με τους γονείς, οι παιδικοί σταθμοι κ.α.
Για να αντιληφθούμε τη σημασία της αλληλεπίδρασης αρκεί η περίπτωση του Jim, που μελέτησαν οι Sacks, Bard & Johnsn (1981), του οποίου η μόνη έκθεση σε λεκτικό ερέθισμα μέχρι τα 3 του χρόνια, που πήγε στον παιδικό σταθμό ήταν η τηλεόραση. Οι γονείς του είχαν ακουστική βλάβη κι έκαναν νοήματα μεταξύ τους, αλλά όχι προς αυτόν, γιατί θεωρούσαν πως δεν έπρεπε, γιατί άκουγε. Από αυτή και μόνο την έκθεση ο Jim ανέπτυξε γλώσσα, η οποία όμως παρουσίαζε ιδιαιτερότητες, ενώ ο ίδιος εμφάνιζε μια ελλιπή κατανόηση της γλώσσας. Η περίπτωσή του δείχνει ότι η έκθεση σε γλωσσικά ερεθίσματα δεν αρκεί για την απόκτηση της γλώσσας. Αυτή πρέπει να συμβεί σε ένα κοινωνικό, διεπιδραστικό περιβάλλον, το οποίο
προσφέρει κίνητρα για επικοινωνία.
Η συναισθηματική σχέση μητέρας βρέφους μέσα απο το πρώιμο παιχνίδι, τις καθημερινές δραστηριότητες ρουτίνας (αλλαγή πάνας, γεύματα) και η ανταπόκριση της στα σήματα της πρώιμης επικοινωνίας που στέλνει το βρέφος αποτελεί το θεμέλιο της προλεκτικής, αλλά και της λεκτικής επικοινωνίας αργότερα. Η έκφραση συναισθημάτων της μητέρας και η ευαισθησία της στις ενέργειες του βρέφους προκαλεί κι αντίστοιχες εκφράσεις από το βρέφος, λεκτικές και μη. Όταν η ανταπόκριση της μητέρας είναι αποδιοργανωμένη ή οι μητέρες δεν επιδεικνύουν ευαισθησία στα επικοινωνιακά σήματα των παιδιών τους, όπως συμβαίνει σε καταθληπτικές μητέρες, αυτά παρουσιάζουν προβλήματα στη μετέπειτα ανάπτυξή
τους.
Ο γνωστός ως απευθυνόμενος στα βρέφη λόγος ή μπεμπεδίστικα, δηλαδή η προσαρμοσμένη ομιλία των ενηλίκων προς τα παιδιά τους με εντονότερο επιτονισμό, ερωτήσεις επιβεβαίωσης, απλουστευμένο λεξιλόγιο, επαναλαμβανόμενες γραμματικές δομές, σύντομες προτάσεις κι εμφατικές κινήσεις του στόματος, κατέχει σημαντικό ρόλο στην απόκτηση της γλώσσας των βρεφών.
Η ποιότητα της γλώσσας των γονέων επίσης, συνεισφέρει στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών τους. Το μέγεθος του λεξιλογίου τους επηρεάζεται από την ποσότητα των λέξεων που ακούν από το περιβάλλον τους. Η γλώσσα των ενηλίκων δημιουργει ένα σχηματικό χάρτη του πως μιλούν οι ομιλήτες μια γλώσσας για αντικείμενα, γεγονότα, ιδιότητες. Οι διορθώσεις των λαθών και τα σχόλια στα λεγόμενα των βρεφών, όπως και οι αναδιατυπώσεις των γονέων, οι οποίοι επαναλαμβάνουν τις προτάσεις των παιδιών λειτουργούν εποικοδομητικά στη γλωσσική ανάπτυξη και παρέχουν μοντέλα επικοινωνίας.
Στην ομιλία της η Δρ. Fitzgerald αναφέρεται στην έρευνά των Hart & Risley. Οι ερευνητές επισκέπτονταν τα σπίτια 42 οικογενειών διαφορετικού κοινωνικό-οικονομικού υποβάθρου και παρατηρούσαν μία ώρα κάθε μήνα τα βρέφη από την ηλικία των επτά μηνών έως και τα τρία έτη. Διαπίστωσαν ότι η αλληλεπίδραση των γονέων με τα παιδιά επηρεάζει το μέγεθος του λεξιλογίου τους. Συγκεκριμένα παιδιά πιο πλούσιων οικογενειών μετά από τρία χρόνια είχαν 30 εκατομμύρια περισσότερες λέξεις στο λεξιλόγιό τους απ’ότι αυτά φτωχότερων οικογενειών. Το χάσμα αυτό αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης πολλών ερευνών και κάνει σαφές πόσο σημαντικό είναι να αλληλεπιδρούν οι μητέρες με τα βρέφη τους και πως το κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο επηρεάζει τη ποιότητα αυτής της αλληλεπίδρασης.
Η γλωσσική ανάπτυξη στη βρεφονηπιακή ηλικία επηρεάζει και τη μετέπειτα ανάπτυξή τους, γι αυτό και πρέπει να δοθεί έμφαση από τη μητέρα, η οποία αποτελεί το βασικό διεπιδραστικό παράγοντα, που με την επικοινωνία της με το βρέφος δίνει κίνητρα κι ένα γλωσσικό μοντέλο στο βρέφος. Όσο περισσότερο μιλάμε στα παιδιά μας κι όσο περισσότερες λέξεις χρησιμοποιούμε όταν τους μιλάμε, τόσο τα βοηθάμε στην ανάπτυξη της γλώσσας.
Βιβλιογραφία
Clark,E.V.(2006).Color,reference and expertise in language acquisition. Journal of Experimental Child Psychology , 94 , 339-343.
Hoff,E.(2006). How social contexts support and shape language development .
Developmental Review , 26(1),55-88 .
Lightfoot , C . , Cole , M . , & Cole , S. R. (2014) . Η ανάπτυξη των παιδιών . Αθήνα :
Gutenberg.
Ράλλη, Μ.Α . (2019). Γλωσσική Ανάπτυξη . Αθήνα : Gutenberg .
Sachs, J., Bard, B., & Johnson, M. (1981). Language learning with restricted input:
Case studies of two hearing children of deaf parents. Applied
Psycholinguistics, 2, 33–54.
TEDx Talks (2014 , June 3).Improving early child development with words:Dr.Benda
Fitzgerald at TEDxAtlanta[Video file] . Ανακτήθηκε στις 10/12/2019
από https://www.youtube.com/watch?v=y8qc8Aa3weE&t=198s .
